Os de Silvaoscura (26)

Foron célebres as travesorías do Xosé Manuel, rapaz traste onde os houber, tanto que mesmo chegou a recibir o sonoro e merecido alcume de Rapatundas, polos moitos castigos aos que se fixo acredor. Este Xosé Manuel era uns aniños máis vello ca min, os suficientes para ser un enérxico preadolescente na época en que eu aínda pasaba pola infancia máis inxenua; de aí que o vise coma unha especie de ídolo temible e perigoso. Non teño datos que fundamenten a miña acusación, pero sempre sospeitei que estivera implicado na desaparición dun precioso helicóptero de cores que me trouxera o meu tío Senén de Suíza. Este asunto era para min dunha gravidade absoluta, moi superior, en todo caso, ao incendio dunha casa, alá na Veiga, que os veciños atribuíron á intervención maléfica do Rapatundas. As trasnadas, en fin, foron tantas e tan desmesuradas que Xosé Manuel se foi convertendo, pouco e pouco, nunha especie de mito local, admirado e á vez criticado por todos.
Pasaron algúns anos, pacíficos e algo insulsos. Un verán, sen previo aviso nin toque de queda aos veciños, Xosé Manuel volveu, dacabalo dunha ruidosísima motocicleta coa que percorría o lugar á hora da sesta. Ben se vía que a súa intención era facerse ver -e, sobre todo, oír- polas mociñas de Silvaoscura, que, por sorte, só eran dúas: Carmiña, obxecto principal da homenaxe motorista, e a miña prima Julita. Eu, que non tiña moto nin sabía chamar a atención das rapazas, sufría aqueles paseos coma unha ofensa case persoal. Quen era aquel túzaro para interromper as rifas internas dos meus trece anos? Acaso non se decataba de que os seus modos de brutallán de corazón limpo puñan en evidencia a miña incapacidade para a vida social? Por fortuna, bo era que, despois do verán, viña o outono e Rapatundas regresaba ao seu civilizadísimo cantón helvético. A moto descansaba e eu tiña todo un ano por diante para tentar converterme nun rapaz homologable e non demasiado raro.
Seguiron pasando os anos. Aínda vin ao Xosé Manuel hai pouco, nas festas de San Salvador. Está casado, anda co cranio rapado, leva un pendente e ten dúas fillas en plena pubertade. Vese que é un bo pai de familia.

Os de Silvaoscura (25)

Aquela mañá, os meus avós botaron a andar polos carreiros ben cedo. Ían con eles o tío Elías, irmán da miña avoa, e a tía Pepa (que en paz estea), irmá do meu avó. Pode que aínda non houbese coche de liña, imaxino que a estrada sería de terra, é moi posible que fixese frío... O caso foi que puxeron pés ao camiño e percorreron os quince quilómetros que separan os seus respectivos lugares, Calvos e Silvaoscura, da vila de Celanova. Polo que se ve na única fotografía que se conserva daquela xornada, a miña avoa levaba un vestido escuro, moi sinxelo. O meu avó ía de traxe negro, sen gravata. Como é natural, intúese que os dous tiñan os zapatos cheos de pó e lama.
A cerimonia celebrouse no convento de San Rosendo, en plena Praza Maior. Oficiouna o Padre Castaño, un crego simpático ao que moitos lembran por algún libro que escribiu (consellos para a muller solteira e reflexións sobre o matrimonio) e as palabras que dedicaba sempre aos homes recén casados ("nunca te cagues no cura que te casou").
Rematada a misa, o cuarteto foi comer unha empanada á Taberna do Galo, un local no que, andando o tempo, Celso Emilio Ferreiro escribiría parte da súa obra. Atoparon alí a un tal Marcelino, un veciño do Tellado que se uniu ao grupo e pagou o viño.
Despois de xantar, despedíronse padriños e noivos. O tío Elías e a tía Pepa regresaron polos mesmos carreiros da mañá, outra vez a pé. Os meus avós colleron o coche de Ourense e foron pasar a noite de vodas á capital.
Todo isto sucedeu o 29 de novembro de 1943. Mañá cumpriranse sesenta e dous anos. Se ides a Silvaoscura e chamades á casa que está no Medraño, a que ten o número dez por riba da porta, atoparedes aos meus avós, vellos e felices.

Os de Silvaoscura (24)

Agardo que a miña prima Ana, filóloga de título e de corazón, se mergulle algún día nas redes de Internet e nos conte historias de Marnotos, de Fuerteventura, de Santiago de Compostela. Mentres tanto, cometerei a ousadía de narrar aquí un caso que lle sucedeu á súa avoa.

Polo que sei, a miña tía Pura tivo un pretendente que, miserias da vida, se viu obrigado a emigrar, non lembro se a Arxentina ou Venezuela. Principiou, pois, unha intensa relación epistolar, cousa moi habitual nos amores daquela época. Pero a miña tía, modesta e prudente, non confiaba moito na súa habelencia para a palabra escrita, polo que decidiu delegar tan delicada misión no seu irmán Elías. Este acolleu o encargo con entusiasmo e boa fe, disposto a colaborar no romance, e fíxoo tan ben que, durante unha boa tempada, o carteiro tivo traballo dabondo coas cartas que se enviaban Pura e o seu namorado. A relación foise consolidando, aínda que, para o gusto dos tempos, o mozo andaba algo silencioso á hora de falar de posibles casamentos.
Pero sucedeu que tamén o tío Elías tivo que emigrar, polo que houbo que buscar un novo escribinte. Desta volta, recibiu a encomenda outro dos irmáns, Pepe, chamado o Merellas por causas que ignoro. Mais Pura non contou con que, así como Elías era de seu sosegado e tranquilo, Pepe tiña un temperamento impetuoso e pouco amigo de sutilezas. Non lle gustaban, por tanto, as dúbidas do pretendente, así que, na primeira carta que redactou, formulou claramente a esixencia de matrimonio. "Ou dentro ou fóra", dicía a frase decisiva.
Non houbo resposta. Nunca máis se soubo daquel mozo transoceánico.

Os de Silvaoscura (23)

Cando xa miña nai era unha nena grandiña que ía todos os días buscar auga á fonte da Formigosa, os meus avós decidiron facer unha casa na herdade do Medraño, un pequeno terreo que lles tocara nas partillas familiares. Para principiar, pediron prestado un carro e unhas vacas e foron ao monte de Casalvite, de onde tiñan pensado traer as pedras que ían servir de fundacións. Pero sucedeu que, cando chegaron ao sitio e quixeron botar ao carro a primeira pedra, esta rodou ata á beira do carreiro, nun lugar que facía imposible calquera novo intento de rodadela.
A casa foi medrando pouco e pouco. Non houbo máis carpinteiros nin albaneis cós meus avós, construtores únicos do seu propio fogar. Anos despois, cando eu xa nacera, os aforros que xuntara o meu pai en Venezuela serviron para engadir baño, cociña de ferro e televisión. Os oitenta anunciaron a despedida das vacas e a chegada da lavadora e mais do teléfono, nos noventa houbo calefacción, o milenio trouxo un ordenador portátil...
A primeira pedra segue no monte de Casalvite.

Novidade

Interrumpo brevemente as historias de Silvaoscura para facer saber aos amigos deste blog que o sábado me comunicaron a miña condición de finalista do XIII Premio de Novela Curta "Manuel Lueiro Rey". O texto publicarase nos próximos meses dentro da colección de narrativa da Editorial Sotelo Blanco.

Aproveito a ocasión para felicitar ao gañador do certame, D. Manuel Riveiro Loureiro. O xurado estaba composto por D. Xesús Alonso Montero, D. Manuel Quintáns, D. Paulino Pereiro, D. Francisco Martínez Bouzas e D. Armando Requeixo, aos que agradezo moi sinceramente a súa confianza.

Os de Silvaoscura (22)

Daquela os rapaces ían á escola, axudaban nos traballos do agro, levaban as vacas a pacer e procuraban os seus primeiros xornais a unha idade que aínda ninguén chamaba adolescencia. Se tiñan algo tempo, gustáballes ir onde o ferreiro e tentar, sempre inutilmente, erguer a zafra coa que traballaba.
De cando en vez, pasaba pola aldea un home de Fontebranca que tiña dous nomes, Jorge no libro do bautismo e Sergio na decisión unánime dos veciños, que lle debían atopar semellanza a algún devanceiro así chamado. O caso era que aquel home, ao que moitos lembran polo seu carácter alegre e bondadoso, tiña o costume de parar un pouco na do ferreiro e erguer a zafra cos seus fortes brazos, talvez pola pequena felicidade que causaba esta proeza aos ollos dos rapazolos de Silvaoscura. Consumado o prodixio, o de Fontebranca sorría pacificamente e seguía o seu camiño.
Eran os anos trinta, pouco antes da guerra. Sergio era home feito; Manolo, un dos rapaces que o admiraban, soñaba co día en que el tamén había ser quen de erguer a engra. Ningún dos dous sospeitaba que, pasados os anos, chegarían a ter un neto en común, este que hoxe ceiba na rede as historias da xente de Silvaoscura.

Os de Silvaoscura (21)

Despois de casar coa Celia II, o Aurelio renunciou a Bruce Lee e sentou os alicerces da súa carreira musical. Así, afondou no estudo do acordeón e mercoulle á súa dona un deses teclados que gravan ritmos e melodías. Contratou logo a un rapazolo para que tocase o baixo eléctrico; fíxose cuns altavoces, unha furgoneta e uns traxes de cores vivas -deses de rabo longo e lapela brillante- e deu a coñecer ao mundo o Trío Tropical. O seu espectáculo, moi de moda nas vodas e verbenas de principios dos noventa, consistía nunha sucesión de pasodobres, rancheras e merengues, a miúdo mesturados con saúdos persoalizados aos asistentes -"esta vai para os de Silvaoscura, aquí presentes"- e algún conto malicioso e picante. O cumio da actuación viña sempre co bolero "Por el camino verde", que o noso veciño interpretaba coa mesma paixón con que anos antes executaba chaves e cambadelas.
Aurelio levou o nome do lugar por toda a volta e repartiu alegría entre xentes de distinta condición. Sexa sempre honrado e aplaudido.

Os de Silvaoscura (20)

As irmás Eduvixe e Hermesinda, solteiras as dúas, deixaron frases que aínda hoxe se empregan nas xuntanzas familiares e outras ocasións de retranca. Hermesinda, por exemplo, laiábase de que xamais tivera pretendentes:
-Nunca tiven quen me dixese nada, nin para ben nin para mal.
A súa irmá, en troques, tivo unha filla, froito dunha paixón efémera. Iso foi, claro está, no tempo da mocidade. Pasados os anos, a Eduvixe converteuse nunha anciá serena e amiga de sentenzas. Así, non lle gustaban nada as novas modas do vestir e sempre se queixaba da falla de pudor das mozas que gastaban minisaia. Un día, un veciño rexoubeiro, farto daquela conversa, atallouna:
-Pois ti levabas a saia ben longa e aínda así certáronche do sitio.
-Ai, pero foi só unha vez.

Os de Silvaoscura (19)

Ignoro as razóns polas que veu vivir a Silvaoscura unha muller cubana chamada Benita. Ademais dunha filla, a Carme da Cruz, trouxo falas e acentos nunca antes vistos no noso lugar, e iso que xa estaban todos máis ou menos afeitos ao castelán irregular e madrileñizado das irmás Xocas.
Ao pouco da súa chegada, Benita xuntouse co Eduardo, un veciño que sufría horribles xaquecas e que, por esta razón, levaba case sempre un pano atado á cabeza. A cubana, preocupada pola súa saúde, dáballe consellos no seu doce sotaque de ultramar:
-Come judías, Eduardo, dice el doctor que comas judías.
O pano pirata non puxo remedio ás dores. Pola contra, estas foron en aumento. Unha noite, cando xa toda a aldea durmía, Benita petou nas portas dos veciños. Contan os que a viron que estaba tranquila, digna, elegante.
-Falleció Eduardo.
Pode que non sexa unha gran historia de amor, pero sempre sentín admiración pola serenidade con que Benita comunicou ao mundo a morte do seu compañeiro.

Os de Silvaoscura (18)

Non coñecín ao Avelino do Tellado, pero teño oído falar moito del. Segundo contan, debía de padecer algún retraso psíquico, iso que a xente adoita resumir en "non era ben avisado" ou, aínda máis simplemente, "non era ben". Este Avelino, polas razóns que fosen, desenvolveu un profundo anticlericalismo, cousa perigosa nos tempos que vivía. As súas escasas luces e as circunstancias da época fixeron que a súa teima se manifestase dun xeito sumamente orixinal: cada vez que pasaba á beira dun crego, berraba coma un corvo, nunha maneira sutil e á vez clara de insultar ao ensotanado.
Pero sucedeu que o cura do Pao, que xa daquela se desprazaba en motocicleta, non levaba ben que o comparasen con paxaros de mala sona. Sentindo que o Avelino se puña a grallar ao seu paso, baixou da moto e deulle ao pobre infeliz unha malleira que o deixou eivado por moito tempo.
Ben pensado, non merecen os corvos que os igualen a semellantes bestas.

Os de Silvaoscura (17)

O tío Xosé, irmán da miña avoa Avelina, foi home de profunda fe relixiosa. Cando chegaban as doce do día, paraba os traballos do campo e rezaba o ánxelus con aquela voz crebada que o fixo merecente dun alcume definitivo: o Rouquiño. Polas noites, se llo permitían as súas obrigas, lía na Biblia coa escasa luz de que dispuña; foi, precisamente, esta afección lectora o que o levou a quedar completamente cego. Por sorte para el, antes das tebras, aínda houbo un intre de luz en que puido cumprir un dos seus maiores soños, que non era outro que dicir Misa. Nunha ocasión en que se atopou a soas co seu irmán Eloi na capela do San Xoán, laiouse da imposibilidade dos segrares -era un home casado, con fillos- para misar. O tío Eloi, que debía de ter un carácter bondadoso e práctico, convidouno a aproveitar o momento e exercer de oficiante. E así foi; un dos irmáns facía de cura e o outro de fregués, nunha Misa chea de devoción da que talvez non poidan presumir moitos profesionais do sacerdocio.
O tío Rouquiño tivo unha morte terrible. Xa preto dos cen anos, a cegueira e a confusión non o avisaron a tempo de que o lume da cociña lle prendera no corpo. Foi un mal final, sen dúbida, pero estou seguro de que Deus lle perdoou as súas faltas, case todas elas relacionadas coa tentación da carne, e lle deu unha cadeira cómoda nun lugar soleado, por suposto no mesmo Ceo.