Os nosos políticos

De acordo, tampouco é que sexan tan importantes, eles, os políticos, os que enchen as páxinas dos xornais de palabras paradoxalmente baleiras. Aínda así, por unha cuestión de hixiene mental e mínima conciencia cidadá, tampouco nos convén ignoralos máis da conta. De cando en vez, é bo pararse diante deles e criticar, con ánimo construtivo, algunhas das súas actitudes. No asunto da lingua, por exemplo.
Para principiar, unha afirmación un pouco arriscada de tan obvia: os partidos son, polo menos en parte, reflexo da sociedade na que nacen e medran. Non nos debe sorprender, pois, que amosen tal indiferenza ante o proceso imparable de perda de falantes do idioma galego. É evidente que hai excepcións, pero o panorama xeral non é especialmente optimista.
O Partido Popular é, non o esquezamos nunca, o que máis votos recibe elección tras elección. A maior colleita prodúcese, moi nomeadamente, nos municipios do interior. Os resultados que adoita obter nas provincias de Ourense e Lugo son, non nos enganemos, espectaculares. Non quero meterme aquí a sociólogo electoral nin moito menos elaborar teorías sobre o peso da tradición, a forza do caciquismo e todas eses factores que saen a relucir cando se estuda este fenómeno. Entre outras cousas, teño moito respecto pola xente e creo que o voto do pensionista de Ramirás é tan libre e meditado coma o do enxeñeiro de Vigo. Porén, centrándome no tema da lingua, penso que é preciso sinalar algo: a inmensa maioría dos galegofalantes, é máis, a maioría dos que só saben falar galego, vota PP. Este dato indiscutible serve para botar abaixo algúns tópicos que a miúdo agroman en certos medios de comunicación: nin o galego é un instrumento ao servizo de separatistas nin o concepto de "lingua propia" é unha falacia inventada por escuras vontades. Como administra o Partido Popular este inmenso capital cultural? Pois dun xeito, ao meu entender, confuso e mesmo torpe. É evidente que moitos dos seus líderes ou ex-líderes (Victorino, Baltar, Palmou...) falan un galego bonito, rico, verdadeiro. No capítulo dos detalles significativos, non podemos esquecer que o famoso manuscrito de demisión de Xosé Cuíña, profusamente repetido en diversos medios de comunicación, estaba redactado na nosa lingua. Aínda así, a política lingüística do PP quedou sempre en foguetes de verbena. O diñeiro marchou para centos de publicacións de discutible importancia e ducias de lectorados nos que todo quedaba en mans da vontade -case sempre encomiable- dos seus titulares. Con todo isto, non se conseguiu que o galego recuperase terreo no ensino e nas familias, os dous puntos realmente decisivos. E non se fixo, creo eu, porque non se quixo. A doutrina do bilingüismo harmónico serviu para gardar as formas e a boa educación, sen alporizar por iso a un sector do partido -o máis poderoso- absolutamente impermeable á cuestión da lingua. Ou acaso ninguén lembra xa a certo vicepresidente da Xunta que xamais empregou o galego, nin tan sequera no Parlamento? Chamábase Mariano Rajoy, se non me engano. En conclusión, os anos de poder do PP, agás meritorios e puntuais casos, desapareceron na néboa do tempo perdido, dos cartos dilapidados, da falta de imaxinación.
O caso do PSOE non é precisamente máis alentador. Xa se sabe, Ramón Piñeiro morreu hai moitos anos e as súas ideas case nunca se puxeron en práctica, pero quizabes por iso queda no padal o regusto amargo de que os socialistas perderon unha oportunidade histórica de se converteren nun partido galeguista, moderno e -perdón polo palabro- "unificador". Non foi así. Pouco e pouco, o puño e a rosa foi xuntando ao seu abeiro un heteroxéneo grupo de presuntos progresistas aos que non lles interesaba o máis mínimo o futuro da nosa lingua. Digámolo ben claro: o PSOE actuou en moitas ocasións coma un auténtico inimigo do galego. Algúns dos seus dirixentes manifestaron de xeito descarado e constante unha animadversión e unha hostilidade cara ao idioma propio de Galicia que, de ser este un país normal, lles debería valer o desprezo definitivo dos cidadáns. Se se permite a vehemencia, direi que aquel que non sentiu lume no peito ao escoitar certas declaracións de Francisco Vázquez ou Ventura Pérez Mariño talvez tampouco sentiría nada no caso de ser bombardeada a catedral de Santiago ou acementadas -hipótese non tan rara- as nosas rías. É incomprensible que se permitise durante tantos anos este continuo desdén, case sempre desculpado co argumento, cada vez máis feble, de "home, non é para tanto, Ceferino Díaz fala galego todo o tempo". Hoxe, xa no poder, é indispensable que o PSOE asuma dunha vez a súa condición de partido galego, o cal implica, entre outras moitas cousas, un compromiso firme co idioma. Un ano despois das eleccións autonómicas, as perspectivas non son motivo de satisfacción. Aínda non está claro o labor da Secretaría Xeral de Política Lingüística -con todo, deámoslle tempo e brindémoslle a nosa colaboración- e tampouco se aclarou por completo a esperanzadora noticia das chamadas "galescolas". Agardemos. Como diría un de Burela, xa é moito hora de que reaccionen.
E falemos tamén, como non, do BNG, os supostamente "nosos", os comprometidos, os que fan causa da lingua. Alguén cre que o traballo do Bloque foi realmente positivo para a lingua galega? Eu, sinto dicilo, penso que non. En primeiro lugar, debo dicir que é intolerable que un grupo político adopte un idioma como patrimonio propio, como se só a eles lles correspondese a nobre tarefa da salvagarda e conservación da lingua. Tampouco axudou nada esa identificación, moi espallada hoxendía, de idioma galego e nacionalismo. Nin foi positivo o feito -talvez casual, pero en todo caso prexudicial- de que moitos dos líderes do BNG falen un galego tan falso e paupérrimo. Aos nosos vellos gustáballes oír a Vázquez Portomeñe, un tipo que falaba coma eles, na mesma lingua e coa mesma retranca. Os discursos baleiros de Quin, as perífrases imposibles de Castrillo ou a enxurrada carpideira de Paco Rodríguez non lles din nada, sóanlles distantes e inverosímiles. E non nos metamos xa nos mares ortográficos, non vaia ser que a treboada nos leve ao naufraxio, perante a indiferenza total do noventa e nove por cento da poboación.
Por fortuna, máis alá das siglas e dos símbolos, estamos nós, os cidadáns. Como animais sociais que somos, temos a obriga de participar nos asuntos do noso tempo e da nosa terra, de esixir, de comprometernos. No caso de que nos importen estas cuestións, claro.

Algunhas cousas simples que podemos facer pola lingua galega

Atrévome a participar no debate que nos propuxo hai algúns días Marcos Valcárcel . Está en xogo o futuro do noso sinal de identidade, o idioma. Non podemos permitir que esmoreza diante da nosa pasividade. Pola miña banda, propoño algunhas cousas ben sinxelas:
1. Falar galego con naturalidade, sen facer diso unha bandeira nin unha doutrina. Os que non falan galego merecen todo o respecto, polo que nunca debemos facelos obxecto das nosas proclamas sociolingüísticas nin dos nosos comprometidísimos discursos. Está máis que demostrado que determinadas actitudes son contraproducentes.
2. Fuxir dos tópicos. O meu admirado Carlos Blanco dicía que os camareiros sempre se sorprendían ao ver un señor de traxe e gravata falando galego. Por suposto, non digo que agora vaiamos vestir como se fósemos a unha voda, pero tampouco esquezamos que a xente asociará a nosa imaxe á lingua que falamos. Niso, como en tantas outras cousas, temos moito que lle agradecer ao profesor Beiras.
3. Pidamos, con amabilidade e firmeza, que a documentación da nosa vida estea redactada na nosa lingua: as hipotecas que asinamos, as cerimonias que celebramos, a folla parroquial, as actas da comunidade de veciños...
4. Regalemos libros en galego aos nosos amigos e coñecidos, moi en especial aos nenos, aínda que non sexan galegofalantes.
5. Evitemos as discordias innecesarias. Cada segundo que perdemos discutindo sobre cuestións ortográficas é un segundo perdido. Non nos convén dar imaxe de división, a menos que nos queiramos parecer aos xudeus da película "A vida de Brian".
6. Agora que se achegan as eleccións municipais, dirixámonos aos candidatos do noso concello e amosémoslles a nosa preocupación ou satisfacción , segundo sexa o caso, pola estado da lingua. É importante que sexan conscientes de que o asunto do idioma non é secundario.
7. Participemos na vida cidadá. Escribamos na seccións de cartas ao director e manifestemos a nosa opinión sobre as cuestións de actualidade. Pero, a ser posible, non convirtamos os foros dos xornais nunha reiterada e aburrida queixa lingüística. Faremos máis pola nosa lingua se a empregamos para opinar de política, de arte, de fútbol, de urbanismo, de calquera tema que nos pareza interesante.
E agora, por favor, que cada un engada o que queira. O debate é fermoso; o desafío, longo.

Sigamos

O caso é que xa van alá sesenta historias e aínda non falei do tanatorio do Neira nin do boneco que me regalou o meu padriño o día que nacín nin da nosa diversidade toponímica nin dos paseos co Pepe Mosquito. Creo que aínda terán que agardar un pouco máis. Agora, por cuestións de ventilación e prudencia, prefiro que os de Silvaoscura descansen durante un tempo. Non pecho o blog nin poño punto final aos casos da miña xente. Tan só procuro unha pequena paréntese, como cando un camiñante se detén para coller folgos e contemplar a paisaxe. O descanso hanos vir ben a todos; diso estou seguro.
A partir da vindeira semana falaremos do que cadre.

Os de Silvaoscura (63)

Comezamos a nosa particular carreira espacial a mediados dos setenta, tan só uns cinco anos despois do famoso paseo de Armstrong e Aldrin. Humildes como somos, non precisamos cámaras nin balbordo televisivo para festexar o éxito. Abondou con que casase o Pepe da Áurea, un benquerido veciño que, malia a súa mocidade, xa traballara en Suíza e nos Estados Unidos.
Aos poucos días da voda, nunha desas noitiñas mornas en que sentabamos na azotea, preguntei polo Pepe. O meu avó, sen dubidalo, deume unha resposta marabillosa:
-O Pepe foi á lúa.
Eu erguín a vista cara a aquel astro branco e redondo que nos alumeaba. Despois duns segundos de observación, ceibei unha exclamación de triunfo:
-Xa o vexo, avó, alá está.

Misterio no correo electrónico

Non sei se algúns dos que ledes este blog oístes falar da miña lexendaria sona de torpe. Pois ben, a fama obedece a unha triste realidade: a absoluta ineptitude que teño para calquera actividade que requira unha mínima habilidade. Tal é así que a miña amiga Tere creou un neoloxismo na miña honra, "axurxado", especialmente dedicado para aquel que se pon perdido co chocolate ou que deixa caer o xeado ou que tarda dez minutos en amalloar os zapatos.
A miña última xesta ten que ver coas novas tecnoloxías. Non sei que fixen, que tecla pulsei ou deixei de pulsar, que estraguei as bandexas da conta de correo electrónico que tiña en Terra. Despois do estupor inicial, decateime de que, entre outras cousas, o estrago implicaba a perda dos enderezos duns cantos amigos cos que mantiña contacto postal. Así que, por favor, Marinha, Artipractor, Roberto, Nemeth e todos os que agora esquezo por puro axurxamento, rogo que, cando poidades, me escribades a xsv@usal.es para poder recuperar a conversa electrónica.
En fin, de agora en diante prometo ser máis coidadoso cos asuntos do teclado. Graciñas a todos.

Os de Silvaoscura (62)

Os amigos do pasodobre nunca entenderemos o pracer con que algúns interrompen bailes e estragan verbenas. Sirvan estas letras de protesta simbólica contra aquel animaliño sen alma que, xa hai máis de trinta anos, principiou unha pelexa en pleno folión do San Xoán. Contan as testemuñas que, non habendo paos nin outras ferramentas de malleira, o agresor empregou como método de ataque un saxo tenor sustraído a tal efecto a un dos músicos presentes. O saxofonista, xustamente indignado, perseguiu o ladrón e castigouno con dúas fortes pancadas no cu. Ben as merecía pola dobre ofensa cometida: roubo de instrumento alleo e sacrílega inxuria á nobre arte da música.
Os amigos do pasodobre tamén apoiamos os traballadores do sector do metal, pero esa xa é outra historia.

O venres vou a Bueu

Ten moita razón Marinha de Allegue ao recomendar humildade e silencio. Aínda así, hoxe estou moi contento e quero facervos a todos partícipes da miña ledicia.

Os de Silvaoscura (61)

A bisavoa Estrela era unha muller seria, pouco amiga de xogos e agarimos. Non lle gustaban as manifestacións de afecto nin os pantalóns curtos. A súa palabra de reprobación favorita era "camanduleiro", aplicable a toda actitude excesivamente cordial ou escasa de formalidade. Aínda así, acórdoa indo ao Lugar de Riba, coa miña prima Sheila moi pequeniña por unha man e o caxato na outra, as dúas co paso acompasado malia as tres xeracións que as separaban e a dificultade que tiña Estrela para lembrar os nomes dos bisnetos máis pequenos.
Viviu ata os 87 anos, sen doenzas coñecidas nin simpatía ningunha polos empregados de banca, aos que discutía cada peseta de intereses cunha precisión matemática que abraiaba a todos. Nas xuntanzas familiares, pola mata, o Nadal ou a vendima, a bisavoa Estrela, sempre co pano negro á cabeza, gostaba de tomar unha copiña de augardente de herbas.
-É para non roncar despois de morta -dicía.

Os de Silvaoscura (60)

A orquestra Ledicia tiña un vocalista moi fachendoso: estarricábase canto podía para parecer máis alto e botaba unha chea de tempo a presentar cada canción. Na Abraxas tocaba a batería un mozo que, ademais de gastar bigote mexicano, era capaz de manexar os paos e cantar ao mesmo tempo a célebre ranchera "Si la muerte me la dieras tú". A Gran Veracruz, despois chamada Súper Combo, debía de ser das máis poderosas; polo menos, tiñan dous uniformes diferentes, un azul e outro vermello. Pero, sen dúbida, o conxunto que máis exito tiña nas verbenas era o que se chamaba Los Nocturnos, de Vigo. Moitas rapazas da época andaban medio toliñas polo seu cantante, un curioso individuo chamado Ramón Presley.
Este tal Ramón, nativo do barrio vigués da Salgueira, era un rapaz novo, de vinte e poucos anos, alto, moreno, coa face mesturada entre a dozura e o atrevemento. Durante a semana, traballaba de locutor nos "Cuarenta principales". Todos os sábados, dende xuño ata setembro, subía á furgoneta dos Nocturnos e percorría Galicia a golpe de verbena, pasodobre e santo patrón. Os homes, mellor dito, os proxectos de homes que daquela andabamos na adolescencia, non sentiamos a menor simpatía polo tal Presley, un fulano absolutamente indesexable. Era guapo, cantaba ben e atendía con moita amabilidade ás rapazas que se lle achegaban nos descansos a pedirlle cancións. Demasiadas virtudes contra as que competir. Por se fose pouco, mesmo chegou a saír na tele, participando nun concurso de canción melódica -o célebre Gente Joven- no que acabou nunha discutida cuarta posición que ás mozas lles parecía meritoria e que eu consideraba un fracaso absoluto.
A Carmiña da Angelita era unha das máis devotas. Lembro un verán no que viñera a Vigo para pasar unhas semanas de vacacións na casa dos seus tíos. Máis que praias ou paseos, a súa predilección turística era ir á sede de Radio Vigo, alá na rúa Policarpo Sanz, e asistir a unha das visitas organizadas á emisora. Iso si, coa condición de que o guía fose Ramón Presley. O meu primo José Manuel e mais eu acompañamos a Carmiña nunha destas visitas. Recoñezo con profundísimo pesar que o tipo non só era un fenómeno cantando My way, senón que ademais era unha persoa encantadora. Nin sequera nos quedaba o consolo de comentar "vai todo cheo" ou "seica ten unha leira en Toledo" ou calquera deses ditos con que o pobo castiga os soberbios. A miña amiga saía de Radio Vigo coas fazulas arrubiadas e os ollos brillantes, feliz de estar préto do seu ídolo.
Pero todo pasa. Ao cabo de dous ou tres anos, as comisións deixaron de contratar os Nocturnos. Puxéronse de moda novas orquestras, os "Cuarenta Principales" cambiaron de locutores, Carmiña -todas as Carmiñas- esqueceu a ilusión dos quince anos, fíxose evidente que case ninguén lembra o nome dos que perderon en Gente Joven.
Unha noite, durante as festas de Zamora do ano pasado, atravesei a Praza Maior cuns amigos. Xa rematara a verbena. Os músicos repuñan forzas nun dos bares. De súpeto, fixeime nun que levaba americana branca, tupé rockeiro ao estilo dos cincuenta, sorriso perfecto, pel bronceada... Era Ramón Presley. Os anos non o desgastaran. É máis, semellaba o mesmo rapazolo das verbenas do San Xoán ou do San Salvador. Funo saudar, talvez como desagravio da moita envexa amoreada na adolescencia. O home, como é natural, púxose contento de que o recoñecesen, tan lonxe da Salgueira e tantos veráns despois do seu tempo de gloria. Seguía a ser amable e encantador. Confesoume que a paixón da súa vida era cantar e que non o deixaría mentres tivese forzas. En canto me despedín del, non puiden resistir a tentación e collín o teléfono móbil. Era unha boa ocasión para espertar a Carmiña.